SİGARAYI NASIL BIRAKMALI?

   Sigarayı bırakamayacak insan yoktur, yeter ki istesin. Bırakmayı deneyip de başarısız olmak, bir dahaki denemede yeniden başarısız olunacağı anlamına gelmez. Sigarayı “azaltarak bırakma”, ya da daha düşük nikotin/katran içeren “light” sigaralara geçme, etkin yöntemler değildir.

   Yalnız başına sigarayı bırakmada zorlanan kişilerin başvuracakları yerler, sigara bırakma poliklinikleridir. Bu polikliniklerde hekim kontrolünde sigara bırakma arzusunda olan kişinin bağımlılık tipi (ruhsal/fiziksel ya da her ikisi) saptanır; karbon monoksit düzeyi ölçülür; genel muayene yapılarak sigaranın yapmış olabileceği zararlar araştırılır ve kişiye uygun tedavi başlanır. Kimi bağımlılar için sadece bırakmanın gerekliliğinin hekim tarafından vurgulanması yeterli olurken, kimi durumlarda ilaç, kimi durumlarda ilave psikolojik destek gerekebilir. Sigaranın bırakılması ile ortaya çıkması olası sorunlar, sigara polikliniğini yürüten hekimle beraber aşılmaya çalışılır. Hastanın ihtiyacına göre, ilk 15. gün, 1 ay ve sonraki 3 aylık dönemlerde telefonla ya da yüz yüze görüşmeler yapılır. Hastanın izlemi 1 yıla tamamlanır. 1 yıl sonunda halen sigara içmeyen hasta başarılı kabul edilir.

   Sigara polikliniklerinde kullanılan yöntemler arasında nikotin yerine koyma tedavisi ve ilaç tedavileri yer alır. Bu tedavilerin sigara konusunda deneyimli bir hekim tarafından uygulanması gereklidir. Kişinin kendi başına bu tedavileri kullanması, çeşitli zararlar doğurabileceği gibi, hekim desteği ve motivasyonu olmadığında sigarayı bırakamayan kişi, ilaçlara ve sigarayı bırakabileceğine dair güvenini de kaybetmektedir.

   Nikotin Yerine Koyma Tedavisi:

   Sigara bırakma tedavisinde kullanılan ilk yöntem, nikotin yerine koyma tedavisidir. Fagerström Testi’nde orta-yüksek bağımlılık gösteren kişilerde kullanılabilir. Nikotin, alkol, eroin, kokain vb gibi bağımlılık yapıcı bir maddedir. Sigaranın da en az eroin ve kokain kadar bağımlılık yapabildiği bilinmektedir. Dünya Sağlık Örgütü’nün sınıflamasına göre, tütün bağımlılığı ruhsal ve davranışsal bir bozukluk olarak kabul edilmektedir. Mutluluk, rahatlama, açlık hissinde azalma ve konsantrasyon artışı gibi etkileri vardır. Vücut, nikotinin bu etkilerine alışır ve sürekli nikotin almak ister, sonuçta bağımlılık gelişir. Kişi yeterli nikotin almadığında, huzursuzluk, sinirlilik, uyku sorunları, iştah artışı, konsantrasyon güçlüğü yaşar.

   Sigarayı bırakırken sigara yerine giderek azalan dozda nikotinin kullanımı ile nikotin yoksunluk belirtileri engellenmeye çalışılır. Bu yöntem sayesinde kişi, nikotin dışında sigarada bulunan diğer zararlı maddelere maruz kalmamaktadır. Diğer sigara bırakma tedavileri gibi, mutlaka doktor kontrolünde uygulanmalıdır. Bu tedavi yöntemi, gebelerde, süt verenlerde, 18 yaşın altındakilerde, kalp ve damar hastalığı olanlarda kullanılmamalıdır. Nikotin tedavisi alırken, kesinlikle sigara içilmemelidir.

   a) Nikotin sakızı:

   Çoğu ülkede reçeteli satılmasına rağmen, İsviçre, Malta, İsviçre ve ülkemizde reçetesiz alınabilir. Sigara ihtiyacı duyulduğunda çiğnenir. Günlük 12 adetlik doz geçilmemelidir. Asitli içeceklerle beraber tüketilmemelidir. Sakız adedi giderek azaltılır ve bırakılır.

   b) Nikotin bantı:

   Kişinin içtiği sigara adedine göre dozu ayarlanır. 7, 14, 21 mg’lık formları vardır. Üst kolun kılsız ve temiz bir bölgesine yapıştırılan bant, gün boyunca sabit düzeyde nikotin salgılayarak kişinin nikotin ihtiyacını yerine koyar. 24 saat sonra yeni bir bant, bu kez farklı bir bölgeye yapıştırılır. Günde 10 taneden az sigara içenlerde önerilmez. Yapıştırıldığı bölgede ciltte yanma, kızarıklık, kaşıntıya yol açabilir. Cilt hastalığı olanların nikotin bantlarını kullanması uygun değildir.

   c) Nikotin burun spreyi:

   Her iki burun deliğine sıkılır. 3-6 ay kullanılır. Burunda rahatsızlık hissi, öksürük yapabilir.

   d) Nikotin spreyi:

   Burun spreyi gibi 3-6 ay süreyle kullanılır.

 

   İlaç Tedavisi:

   Sigara bırakmada yararlanılan bir diğer yöntem, ilaç tedavisidir. Bu amaçla “Bupropion” ve “Varenicline” isimli ilaçlar kullanılır. Nikotin tedavisinde olduğu gibi, bu ilaçlar da reçeteli alınmalı, mutlaka hekim kontrolünde uygulanmalıdır.

   a) Bupropion:

   Bupropion, aslında bir anti-depresandır. Sigara bağımlıları arasında depresyon görülme sıklığı, sigara içmeyenlerden fazladır. Bunun dışında, depresyonu olan sigara içiciler, depresyonu olmayanlara göre sigarayı çok daha zor bırakmaktadırlar. Bu ilacın sigarayı bıraktırmadaki etkinliğinin yanı sıra, sigara bırakıldığında oluşabilecek öfke, huzursuzluk, konsantrasyon güçlüğü ve kilo alımı gibi belirtileri engelleyebileceğini gösteren çalışmalar vardır. Sigara bırakma gününden 1-2 hafta önce başlanır. İlk 3 gün daha küçük dozda, sonrasında daha yüksek dozda alınır. Bu tedavi yöntemi, ağır depresyonu olanlar ile epilepsi hastalarında kullanılmamalıdır. Yan etkileri arasında uykusuzluk, baş ağrısı, ağız kuruluğu ve çarpıntı sayılabilir. Bu belirtilerin önlenmesi için hekim tarafından doz ve/veya kullanım saati ayarlanması yapılabilir.

   b) Varenicline:

   Nikotin, vücuda alındığında beyindeki nikotin reseptörlerine bağlanır. Bu bağlanma ile beyinde “dopamin” açığa çıkar. Bu, keyif verici bir sinirler arası iletişim maddesidir. Varenicline isimli ilaç, nikotine benzer biçimde dopamin salınmasına neden olmakta ve sonuç olarak sigaranın yaptığına benzer bir haz duygusu ortaya çıkarmaktadır. Bu ilaç, sigara içme arzusunu baskılar ve nikotin yoksunluğuna bağlı belirtilerin ortaya çıkmasını engeller. Sigara bırakma gününden 1-2 hafta önce kullanmaya başlanır. Belirli bir doza kadar doz arttırılarak kullanılır. 12 haftalık kullanım süresi sonrasında, nüksün engellenmesi için 12 haftalık ek tedavi önerilebilir. Bu ilacın bulantı, kabızlık ve uyku ile ilgili sorunlar gibi yan etkileri olabilir.

   Yukarıda bahsedilen tedaviler, hekimin duyacağı ihtiyaca göre tek tek ya da beraber kullanılabilir.

   Ayrıca, sigaraya fizikselden çok ruhsal bağımlılığı olan ve sigara bırakmada tedaviye rağmen sorun yaşayan kişilere, psikolojik destek de önerilebilir.

   Bunların dışında kalan yöntemler, tıbbi kabul edilmemektedir. Ne yazık ki, “sihirli değnek” benzeri bir sigara bırakma yöntemi yoktur.